Definitief onafgewerkt

Samenvatting

Zoals bij meerdere kunstenaars het geval is, heeft Lucian Freud niemand vaker geschilderd dan zichzelf (Gayford 2008, p. 24). Toch lijkt geen van zijn zelfportretten op een van de andere. Het zijn allemaal zeer verschillende zelven; niettemin zijn ze alle belichamingen van dezelfde figuur. Marcel Duchamp suggereerde dat de Mona Lisa eigenlijk het beeld van Leonardo zelf is (Leader 2012, p. 162), waar hij met zijn ‹Mona Lisa met snor en sik› op alludeert. Wat beeldende kunstenaars extra in de verf zetten, geldt voor ieder van ons: allemaal zijn we verwikkeld in de eindeloze en grillige zoektocht naar onszelf, wat onvermijdelijk telkens weer uitmondt in beelden van onszelf. Ieder van ons kan gedurende zijn levensloop een heuse galerij van zelfportretten ontwikkelen. Geen enkel voldoet, geen enkel kan dienst doen als de definitieve uitbeelding van wie we werkelijk zijn. Zo zei Bacon dat hij niet kon aannemen dat schilderijen ooit zijn afgewerkt (Leader 2012, p. 123). Niettemin, zo lijkt het, cirkelt de maskerade van opeenvolgende beelden rond een ‹mythische›, onvoorstelbare identiteit, die de kern van ons wezen zou uitmaken, de kern waaruit een eindeloze stralenkrans van zelfbeelden voortspruit. Voortdurend bestaat echter het onvermijdelijke risico dat de zelfbeelden verstarren in vanzelfsprekendheid, en vaste grond zoeken in plaats van in beweging te blijven. Het zoeken maakt dan plaats voor een overtuiging over wie men is: dát ben ik, dít is mijn ultieme zelfportret. Het aureool van zelfbeelden verliest zijn lichtende straling en verdwijnt in de verduisterende schaduw van dat ene zaligmakende portret. Niettemin dienen we dit risico, dat inherent is aan het mens-zijn, te accepteren. Immers, kan een mens wel zonder overtuigingen over zichzelf? Zoals de patiënt, na uitvoerig te hebben aangetoond dat hij zich in zijn hele leven met geen enkele overtuiging heeft willen vereenzelvigen, glimlachend besluit: ‹Ik ben ervan overtuigd dat ik geen overtuigingen heb.›