Welke invloed heeft kennis van de psychoanalyse op het literaire schrijfproces?
Summary
The debate among the first followers of Freud about the psychoanalytical ‘correctness’ of Wilhelm Jensen’s novel Gradiva was in fact about two different conceptions of the creative process. Some believed that Jensen must have derived his psychological insights from reading The Interpretation of Dreams, others thought it was from his intuitive knowledge of the human psyche.
In contemporary literary studies, as in early psychoanalysis, a cognitive model prevails, the idea of creativity as a kind of conscious rational craftsmanship. Modern psychology of literature, however, holds a different view, which is shared by many writers and artists in statements about their work. They conceive of creativity as a largely unconscious process, akin to dreaming rather than to rational reasoning. ‘Not alertness, but self-forgetfulness is a writer’s prerequisite’, said Kafka. And Freud reminded us that we strongly overestimate the conscious component in intellectual and artistic production.
Literatuur
- Anz, T. (1997), Psychoanalyse in der literarischen Moderne. Ein Forschungsbericht und Projektentwurf. In: K. Richter, J. Schönert, M. Titzmann (red.), Die Literatur und dieWissenschaften 1770-1930. Metzler, Stuttgart, p. 377-413.
- Anz, T. (red.) (1999), Psychoanalyse in der modernen Literatur. Kooperation und Konkurrenz. Königshausen & Neumann, Würzburg.
- Berman, J. (1987), The Talking Cure. Literary Representations of Psychoanalysis. New York University Press, New York.
- Burger, H. (1986), Die allmähliche Verfertigung der Idee beim Schreiben. Frankfurter Poetik-Vorlesung. Fischer, Frankfurt.
- Cremerius, J. (1995), Freud und die Dichter. Kore, Freiburg.
- Curtius, M. (red.) (1991), Autorengespräche. Verwandlung der Wirklichkeit. Fischer, Frankfurt.
- Dierks, M. (1990), Thomas Mann und die Tiefenpsychologie. In: H. Koopmann (red.), Thomas-Mann-Handbuch. Kröner, Stuttgart, p. 284-300.
- Felman, S. (1982), To open the question. In: S. Felman (red.), Literature and Psychoanalysis. The Question of Reading: Otherwise. Johns Hopkins University Press, Baltimore, p. 5-10.
- Freud, S. (1900), De droomduiding (vert. T. Graftdijk). Sigmund Freud Nederlandse Editie. Psychoanalytische Duiding 2/3. Boom, Meppel/ Amsterdam, 1987.
- Freud, S. (1907), De waan en de dromen in W. Jensens ‘Godiva’ (vert. L. Gabel, A. Morriën, H. Mulder, R. Starke). Sigmund Freud Nederlandse Editie. Cultuur en Religie 1. Boom, Meppel/ Amsterdam, 1982, p. 29-127.
- Freud, S. (1910), Over ‘wilde’ psychoanalyse (vert. W. Oranje). Sigmund Freud Nederlandse Editie. Klinische Beschouwingen 4. Boom, Meppel/Amsterdam, 1992, p. 39-50.
- Freud, S. (1917), Colleges inleiding tot de psychoanalyse (vert. W. Oranje). Sigmund Freud Nederlandse Editie. Inleiding tot de Psychoanalyse 1/2. Boom, Meppel/Amsterdam, 1989.
- Freud, S. (1995), Der Wahn und die Träume in W Jensens ‘Gradiva’. Met de tekst van de novelle van Wilhelm Jensen en Sigmund Freuds randnotities. Geredigeerd en ingeleid door Bernd Urban. Fischer, Frankfurt.
- Hesse, H. (1918), Künstler und Psychoanalyse. Gesammelte Werke 10. Suhrkamp, Frankfurt, 1970, p. 47-53.
- Hoffman, F.J. (1945), Freudianism and the Literary Mind. Grove Press, New York/Londen, 1959.
- Holland, N.N. (1998), Freud and the Poet’s Eye: His Ambivalence Toward the Artist. Psyart, A Hyperlink Journal for Psychological Study of the Arts [http://www.clas.ufl.edu/ipsa/journal/articles/hollanoi.htm].
- Kafka, F. (1958), Briefe 1902-1924. Redactie: M. Brod. Fischer, Frankfurt.
- Kafka, F. (1967), Tagebücher 1910-1923. Redactie: M. Brod. Fischer, Frankfurt.
- Mann, T. (1939), Einführung in den Zauberberg für Studenten der Universität Princeton. Gesammelte Werke XI, tweede druk. Fischer, Frankfurt, 1974, p. 602-617.
- Matt, P. von (1980), Conrad Ferdinand Meyer: Die Richterin (1885). Offizielle Kunst und private Phantasie im Widerstreit. In H. Denkler (red.), Romane und Erzählungen des Bürgerlichen Realismus. Neue Interpretationen. Reclam, Stuttgart, p. 310-324.
- Mulisch, H. (1961), Voer voor psychologen. Meulenhoff, Amsterdam.
- Musil, R. (1920), Psychologie und Literatur. Gesammelte Werke 8. Redactie: A. Frisé. Rowohlt, Reinbek, 1978, p. 1345-1347.
- Musil, R. (1935), Fallengelassenes Vorwort zu: ‘Nachlass zu Lebzeiten’. Gesammelte Werke 7. Redactie: A. Frisé. Rowohlt, Reinbek, 1978, p. 959-974-
- Schönau, W. (1998), Recensie van: J. Cremerius ‘Freud und die Dichter’. Freiburg i. Br., 1995. Freiburger literaturpsychologische Gespräche 17, Widersprüche geschlechdicher Identität. Königshausen & Neumann, Würzburg, p. 220-222.
- Sylvester, D. (1975), Interviews with Francis Bacon. Thames and Hudson, Londen.
- Tarnowski-Seidel, H. (1983), Arthur Schnitzler, ‘Flucht in die Finsternis’. Eine produktionsästhetische Untersuchung. Fink, München.
- Thomé, H. (1993), Autonomes Ich und ‘inneres Ausland’. Studien über Realismus, Tiefenpsychologie und Psychiatrie in deutschen Erzähltexten (1848-1914). Niemeyer, Tübingen.
- Worbs, M. (1988), Nervenkunst. Literatur und Psychoanalyse im Wien der Jahrhundertwende. Athenäum, Frankfurt.
© 2009-2020 Uitgeverij Boom Amsterdam
ISSN 1382-516x
De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding) maar voor reproductie in welke vorm dan ook moet toestemming aan de uitgever worden gevraagd:
Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (postbus 3060, 2130 KB, www.reprorecht.nl) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912.
Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16, Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten, postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro).
No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.
Jaargang 26, nr. 3, september 2020
Nieuwsbrief Boom Psychologie
Meld u nu aan en ontvang maandelijks de Boom Psychologie nieuwsbrief met aantrekkelijke aanbiedingen en de nieuwe uitgaven.
Aanmelden
Meer informatie
