It takes three to tango

Ringstroms model is opgebouwd rond drie hoofdthema's: [1] ontwikkeling van het ‹zelf› in de partnerrelatie, [2] ontwikkeling van het leren (h)erkennen van wederzijdse subjectieve belevingen en [3] ontwikkeling van het inzicht dat ook de relatie een ‹zelf› (‹mind of its own›) heeft. Elk van deze thema's wordt in zes niet-lineaire, niet-hiërarchische stappen theoretisch uitgewerkt en geïllustreerd met praktijkvoorbeelden.

De eerste drie stappen beginnen met een empathische afstemming op de angsten en verlangens die bij de partners spelen en het creëren van inzicht in de patronen waarin de partners met elkaar vast zijn komen te zitten. Hierbij wordt aandacht besteed aan het mentaliserende vermogen van de partners. Deze stappen zijn gebaseerd op de intersubjectieve systeemtheorie. De laatste drie stappen zijn gebaseerd op concepten uit de relationele psychoanalyse, waarbij ook de verbinding wordt gelegd met de systeemtheorie.

Via het analyseren van enactments in aanwezigheid van de therapeut en via hetgeen zich in de overdracht en tegenoverdracht voordoet, wordt getracht de minder toegankelijke, onbewuste dynamiek te exploreren. Ringstrom noemt dit ‹awakening the slumbering giants›, waarmee het inzicht in ieders eigen onbewuste processen wordt vergroot, hetgeen noodzakelijk is om te kunnen veranderen, niet alleen intrapsychisch maar ook binnen de daaruit voortvloeiende interacties en patronen tussen de partners.

Een uit de praktijk herkenbaar voorbeeld dat Ringstrom hierbij aanvoert, is de klacht over onvoldoende intimiteit of seksualiteit in de relatie. In de eerste drie stappen komen de bewuste redenen die hieraan ten grondslag liggen aan de orde. Door empathie en wederzijdse erkenning kan een verandering teweeggebracht worden, hoewel dat in de praktijk niet altijd eenvoudig verloopt. Ringstrom beschrijft dat degene die de wens uitspreekt om meer intimiteit te delen, en dit vervolgens bereikt, zich er vervolgens ongemakkelijk over kan voelen. Hij haalt de componist Irving Berlin aan, die schrijft: ‹When you get what you want, you don't want what you get.› Degene met de klacht over gebrekkige intimiteit ontdekt een tegenstrijdigheid in zichzelf. De oplossing van de bewuste klacht, te weten het gebrek aan intimiteit, leidt niet tot een verbetering maar roept juist angst op. Hier begint het onderzoek naar het onbewuste deel, wat verhelderend kan zijn, zowel op persoonlijk niveau als in de partnerrelatie. De laatste stappen zijn gericht op het inzicht dat elk individu meerdere ‹self-states› heeft, die zowel bewust als onbewust zijn. De weg waarmee innerlijke conflicten worden opgelost gaat via ‹dissociated› — ofwel afgesplitste — self-states. Kennis hiervan verrijkt het inzicht in de eigen psychodynamiek, in die van de partner en in die van de partnerrelatie. Met dit inzicht kan er op bewust niveau aanpassing bereikt worden tussen de verschillende self-states, en daarmee kunnen intrasubjectieve bruggen geslagen worden. In de partnerrelatie kunnen de partners elkaar wederzijds verrijken door onbewuste ‹self-states› in de ander te herkennen, te benoemen, en daarmee bewust te maken.

Een belangrijk uitgangspunt in de theorie van Ringstrom is de erkenning dat er sprake is van asymmetrie in relaties, dat wil zeggen dat partners verschillen, zowel als individu als in hun belangen. Dit is een ander uitgangspunt dan in het systeemdenken, dat hier niet primair de focus op richt. Hij benadrukt hoe belangrijk het is dat partners erkennen en accepteren dat zij individueel verschillen. Naast hun verschillen hebben zij gemeenschappelijk een ‹derde instantie›, te weten de partnerrelatie, die ook een ‹mind of its own› heeft. Men zou het kunnen omschrijven als: ‹It takes three to tango›; de partnerrelatie wordt bepaald door de wijze waarop beide partners hun gedifferentieerde deel, individueel en met elkaar, in de relatie vormgeven.

De relatietherapeut helpt de partnerrelatie te versterken door, na eerst empathie voor de beleving van beide partners te hebben, wat ook hun onderlinge empathie kan bevorderen, stil te staan bij het feit dat zij onderling verschillen en dat dit een voortdurende dynamiek geeft, onder andere in het veroorzaken van schade en herstel. Het is om die reden een illusie om blijvend herstel te verwachten. Besef hiervan vertaalt zich in uitspraken als ‹kiezen is verliezen› en ‹omgaan met onvervuld verlangen›.

A relational psychoanalytic approach to couples psychotherapy is inventief geschreven en biedt nieuwe inzichten voor de partnerrelatietherapeut. Ringstrom put uit een veertigjarige ervaring als psychoanalyticus, docent en creatief denker. Dit leidt soms tot veel theoretische uitweidingen en verwijzingen die, hoewel interessant, de leesbaarheid van het boek niet altijd ten goede komen. De theorie wordt daarentegen op heldere wijze met klinische voorbeelden geïllustreerd.

Het laatste deel, inclusief FAQ's, over Ringstroms model, is verhelderend en vormt een levendige afsluiting van het boek. Het boek is een waardevolle toevoeging voor de meer ervaren en theoretisch onderlegde therapeut.

© 2009-2025 Uitgeverij Boom Amsterdam
ISSN 1382-516x

De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding) maar voor reproductie in welke vorm dan ook moet toestemming aan de uitgever worden gevraagd:

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (postbus 3060, 2130 KB, www.reprorecht.nl) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16, Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten, postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro).

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.