Psychiatrische psychotherapie voor de allround psychiater

Welke essentiële werkzame elementen van psychotherapie nemen de auteurs in beschouwing? Initieel wordt het belang van een goede werkrelatie en het betrekken van betekenisvolle anderen besproken. Hierna komt de relevantie van een goede probleemanalyse aan bod. Er wordt ingegaan op de structuur en de doelen van het eerste gesprek en de manieren van gegevensverzameling. Het belang van een vroege inschatting van de interpersoonlijke dynamiek (naast gegevensverzameling) wordt belicht. Verder wordt de psychodynamische diagnostiek van Gabbard besproken en diagnostiek vanuit het biopsychosociale model. Met behulp van de diagnostische uitwerking van enkele klinische casussen kan de lezer hiermee vertrouwd worden.

In het hoofdstuk over psychotherapeutische interventies worden enkele gesprekstechnieken besproken die nuttig kunnen zijn voor de psychiatrische praktijk. Zo zijn technieken als begrenzen, cognitief herstructureren en motivationele gespreksvoering erg bruikbaar in een psychiatrische setting en toepasbaar bij uiteenlopende pathologieën.

Hierna worden enkele typische psychodynamische concepten besproken. Een volledig hoofdstuk wordt gewijd aan hechting, mentaliseren en mentalisatiebevorderende interventies. Het verband van mentaliseren met hechting en affectregulatie en de mentalisation-based treatment (MBT) wordt kort toegelicht. De niet-mentaliserende modi (psychische equivalentie, pretend en teleologische modus) worden uitgelegd. Daarna volgt een bespreking van algemene interventies van MBT, waarvan voornamelijk de basale (steun, geruststelling en empathie) en de intermediaire interventies (verhelderen, onderzoeken, uitdagen van affecten) een plaats hebben in het begin van de therapie.

Verder komen de begrippen afweer en weerstand aan bod. Er wordt ingegaan op de mogelijke functies van afweer, de soorten (adaptief, neurotisch en primitief) en hun relatieve voorkomen bij de verschillende persoonlijkheidsstoornissen. Dit wordt geïllustreerd aan de hand van casussen en opdrachten (bijvoorbeeld via een audio-opname is het mogelijk de eigen afweer in je interventies te herkennen). Interessant is de vermelding van de conflictdriehoeken van Malan en de klinische toepassing ervan. Andere centrale psychoanalytische begrippen als (tegen)overdracht en projectieve identificatie worden in een volgend hoofdstuk toegelicht.

Afsluitend is er een mooi hoofdstuk dat elke psychiater in opleiding zou moeten lezen, namelijk over de professionaliteit binnen het beroep van de psychiater. De risico's van het vak worden aangehaald, alsook het belang van zelfmanagement in het beroep van psychiater. Niet enkel de persoonlijke ontwikkeling (met belang van persoonlijke therapie, supervisie en intervisie) maar ook het behouden van en het bijdragen aan een gezonde werkomgeving worden hierbij aangehaald.

Wat mij betreft is dit handboek interessant voor de beginnende psychiater/psychotherapeut die op zoek is naar een uitvalsbasis en concrete handvatten bij zijn/haar eerste psychotherapeutische behandelingen. Het boek geeft een duidelijke weergave van enkele belangrijke elementen van psychotherapie en focust hierbij op basisconcepten van de psychoanalytische therapie (psychodynamische diagnostiek, overdracht-tegenoverdracht-weerstand).

Toch wordt naar mijn mening een belangrijk onderwerp slechts zeer beperkt besproken, namelijk de indicatiestelling. Het onderscheid tussen steunende en inzichtgevende therapie had wat meer in de verf gezet kunnen worden met een bespreking van de indicatiestelling voor de twee uiteinden van het therapeutische spectrum. De titel ‹essentie van de psychotherapie› is wellicht ook wat misleidend, aangezien het boek voornamelijk inspiratie geeft voor een ondersteunende psychotherapie of een basispsychotherapie binnen de psychiatrische praktijk. Lezers die op zoek zijn naar achtergrond voor een meer inzichtgevende therapie in het kader van een langere begeleiding zullen op hun honger blijven zitten.

© 2009-2025 Uitgeverij Boom Amsterdam
ISSN 1382-516x

De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding) maar voor reproductie in welke vorm dan ook moet toestemming aan de uitgever worden gevraagd:

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (postbus 3060, 2130 KB, www.reprorecht.nl) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16, Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten, postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro).

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.