De fantastische werkelijkheid

Trauma en onbewuste fantasie vormen het centrale thema in Schimeks werk en hij beschrijft en ontleedt dat in allerlei variaties. Al vroeg liet Freud zijn neurotica-hypothese los. Al in 1899 schreef hij: ‹Onze kinderherinneringen tonen onze eerste jaren niet zoals ze waren maar zoals ze nadien tevoorschijn komen, wanneer er sprake is van geheugen.› In 1900 voegde hij eraan toe: ‹Hysterische symptomen zijn niet verbonden met actuele herinneringen maar met fantasieën op grond van herinneringen.›

In diezelfde context schrijft Schimek ook verschillende didactische stukken over de vaak onderschatte invloed van de analytische situatie en de analyticus, die nooit nul is.

Interessant vind ik zijn bedenkingen bij de theorie van het vroegkinderlijke trauma van de verleiding door de vader. Schimek stelt dat het interpretaties van Freud waren en niet wat de patiënten verteld zouden hebben. Freud ging uit van de patriarchale vader, maar ‹vergat› de siblings, vreemden of verzorgers waarover het ook vaak ging in de verhalen van zijn eerste patiënten.

Ten slotte stelt Schimek vast dat Freud tot op het einde met het vraagstuk van het waarheidsgehalte bleef worstelen: ‹Freud started with the assumption that the analyst was unearthing unconscious memories of actual events, then only fantasies, then a psychical reality inherited from prehistoric events, and, finally, back to individual experiences that did really happen.›

Intrigerend is het feit dat ook Schimek hier niet uit kwam. In de diversiteit van zijn lezingen en artikels blijft de verleidingsmythe het centrale thema. Soms (vooral in de vroegste teksten) volgen er elementaire bedenkingen, maar niet zo relevant, en eerder bedoeld voor buitenstaanders. Later gaat Schimek ontleden, bijvoorbeeld wanneer hij de Signorelli-kwestie nog eens onder de loep neemt. Hij vindt aanwijzingen van Freuds schuldgevoel, zorgen en twijfels, verbonden met diens vergeten van de naam ‹Signorelli›.

Natuurlijk gaat een dergelijke bundeling van teksten niet zonder herhalingen, maar wie geïnteresseerd is in Freuds en Schimeks worsteling met feit en fictie neemt dat er graag bij. Sommige teksten zijn verouderd, maar andere zijn verbazend actueel en betrekken ook auteurs als Ogden en Stern in het verhaal.

Schimek was blijkbaar een gedreven zoeker. Hij doet mij denken aan een beroepsschaker die zich vastbijt in een openingszet en daaromheen variaties blijft zoeken en vinden.

© 2009-2025 Uitgeverij Boom Amsterdam
ISSN 1382-516x

De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding) maar voor reproductie in welke vorm dan ook moet toestemming aan de uitgever worden gevraagd:

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (postbus 3060, 2130 KB, www.reprorecht.nl) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16, Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten, postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro).

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.