Tot God bevorderd
Samenvatting
Er bestaat in de literatuur over Freuds werken over religie een hardnekkig misverstand dat keer op keer uitdrukking vindt: religie — of iets preciezer: de voorstelling van en het geloof in God — is uitdrukking of resultaat van projectie. Deze opvatting lijkt op het eerste gezicht sterke papieren te hebben. Zo schrijft Freud al in een brief uit december 1897 over endopsychische mythen dat een onduidelijke waarneming van het eigen individuele psychische apparaat denkillusies voortbrengt, die vervolgens naar buiten worden geprojecteerd in de toekomst of in de ‹gene zijde›, die dan in wezen niets anders is dan de afbeelding van dat onduidelijk waargenomen psychische apparaat (Freud 1962, p. 204). In Psychopathologie van het dagelijks leven lijkt Freud nog een stap verder te gaan wanneer hij schrijft: ‹Ik meen inderdaad dat een groot deel van het mythologische wereldbeeld, dat tot ver in de moderne religies doorwerkt, uitsluitend naar de buitenwereld geprojecteerde psychologie is› (Freud 1901, p. 292, Freuds cursief). Een volgende stap wordt in Totem en taboe gezet. Opnieuw bespreekt Freud daar mythologie, dit keer in relatie tot het geloof in demonen en als bestanddeel van het animisme, dat hij definieert als een door projectie van innerlijke waarnemingen tot stand gekomen wereldbeschouwing van de primitieve mens (Freud 1912-13, p. 77). Freuds uiteenzettingen over projectie in het animisme en in het demonengeloof lijken simpelweg te worden gecontinueerd in het vierde deel van Totem en taboe, waar hij stelt dat ‹God in wezen niets anders is dan een verheven vader› (erhöhte Vater) (idem, p. 153). Deze verheven vadergod zou dan dus een projectie zijn, enigszins in lijn met wat een aantal van zijn leerlingen al hadden beweerd: God is niets anders dan een op de hemel geprojecteerde vader (Westerink 2005, p. 120 e.v.). De idee dat God een door projectie verheven vader is, zou dan in latere teksten in zoveel woorden worden herhaald (bijvoorbeeld Freud 1930, p. 470).
Onbeperkt toegang tot het online archief?
Wilt u dit artikel en alle andere artikelen in het archief onbeperkt kunnen lezen?
Log in of neem een abonnement.
© 2009-2024 Uitgeverij Boom Amsterdam
ISSN 1382-516x
De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding) maar voor reproductie in welke vorm dan ook moet toestemming aan de uitgever worden gevraagd:
Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (postbus 3060, 2130 KB, www.reprorecht.nl) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912.
Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16, Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten, postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro).
No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.
Nieuwsbrief Boom Psychologie
Meld u nu aan en ontvang maandelijks de Boom Psychologie nieuwsbrief met aantrekkelijke aanbiedingen en de nieuwe uitgaven.
Aanmelden