Lastiggevallen door krokodillen

Het bestaat uit haar eigen autobiografische notities, haar dagboek en de geïllustreerde verhalen van J. (John), met haar eigen commentaar en reacties erbij. Alleen dat al is de moeite waard, omdat ze de tekeningen zorgvuldig analyseert en toetst aan haar eigen herinneringen en dagboekaantekeningen. De tekeningen over boten, huizen, dieren, vuur, kranen en vuurtorens vertellen hoe het jongetje zich destijds voelde, ten opzichte van haar, zijn zieke vader, het vertrek van zijn eerste nanny, het beleven van zijn lichaam en het geslachtsverschil. Hij worstelt met boze en vijandige gevoelens. Het Bothered by alligators verwijst naar een gesprekje dat ze afluisterde waarin de vierjarige John zei: ‹Arme Sara (de werkster). Vallen de krokodillen je lastig?›, juist in de tijd dat hij bezig was met bijten, boos worden en lief willen zijn. Het aardige is dat ze de tekeningen in haar interpretaties niet vastpint in de rond 1990 vigerende psychoanalytische theorieën. Integendeel: ze geeft een fris en helder beeld van zijn worstelingen met zijn eigen lichaam, de wens om zelf kinderen te kunnen krijgen en te maken, de behoefte zijn vader te bewonderen én weg te willen werken. Ze ziet zijn behoefte aan hulp bij ontwikkelingstaken als het zindelijk worden, en dat hij nadenkt over haar huwelijk, dat toen al slechter begon te worden.

Ze relateert de tekening van een dode poes ook aan haar afwezigheid en haar eigen onvermogen adequaat op zijn vragen in te gaan. Zo was ze voor haar werk een tijd in Spanje en verzuimde ze te reageren op een brief van hem waarin hij nauwelijks verholen laat merken hoe hij haar mist.

Dan komt de volgende stap. Ze duikt in haar eigen beelden en probeert uit te vinden hoe haar zoon ook reageerde op haar eigen ‹ghosts in the nursery›: de luisteraars uit het gedicht The listeners van Walter de la Mare. Dit gedicht gaat over een leeg huis met daarin vage, stille gestalten die niet kunnen reageren op de klop op de deur van een ruiter die aan komt rijden. De ruiter vertegenwoordigt het leven en de buitenwereld. Ze associeert dit gedicht met een collage die ze eerder maakte, waarin vergelijkbaar vage gestaltes, wachtend en in stilte gevangen, niet in beweging kunnen komen. Dit brengt haar op de onverwerkte en niet geanalyseerde verhouding met haar vader, die overspannen was toen zij klein was, en op haar ongelukkige moeder. Men vermoedt dat haar vader een schizofrene ontwikkeling doormaakte. Dan volgt een verdrietige beschrijving van haar niet geheel geslaagde analyse bij Winnicott. Deze werd bemoeilijkt doordat zij een patiënte in analyse had die bij de Winnicotts in huis woonde.

De laatste aantekeningen komen terug op het thema van verboden gevoelens van boosheid. Het boek is niet af: haar laatste hoofdstuk beschrijft een zoektocht naar die bijzondere ruimte van de psychische ervaring, waaraan zowel de externe als de innerlijke realiteit bijdragen. Dit noemt zij de plaats waar ervaring en betekenis elkaar raken of zelfs deels overlappen. Het is Winnicotts intermediaire ruimte, en ik vroeg me af wie nu eigenlijk wie had beïnvloed. Milner schreef hier namelijk in de jaren dertig al over.

Dat de laatste hoofdstukken meanderend zijn en nogal wat herhalingen bevatten komt doordat de bezorgster en biografe, Emma Letley, Milners aantekeningen heeft gelaten zoals ze waren. Marion Milner werd in 1998 dood in bed gevonden met op haar schoot nog de aantekeningen over William Blake waarmee ze bezig was geweest. Voor iedereen die geïnteresseerd is in de kinderanalyse maar ook voor degenen die gefascineerd zijn door het vermogen te verbeelden is dit een aardig en illustratief en zeer leesbaar werk.

© 2009-2025 Uitgeverij Boom Amsterdam
ISSN 1382-516x

De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding) maar voor reproductie in welke vorm dan ook moet toestemming aan de uitgever worden gevraagd:

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (postbus 3060, 2130 KB, www.reprorecht.nl) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16, Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten, postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro).

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.