Jobs beproeving en de strijd met innerlijke demonen in de spreekkamer

Het boekje is gevuld met dergelijke herkenbare situaties. De auteur heeft het vaak over de gretigheid van de therapeut om te ‹doen›, om te benoemen, te bedwingen en te verklaren wat we zelf niet kunnen verdragen. Therapeut zijn is voor haar geen expert zijn, niet iets weten wat de patiënt nog niet weet, maar gaat in essentie over het in contact kunnen blijven met de ervaring van het moeizame en onzekere veranderingsproces. Het gaat over het vertrouwen op de eigen onbewuste processen, gevoelstoestanden, het volgen van de eigen rêverie.

De theoretische zoektocht van een beginnend analyticus — ze neemt die van haarzelf als uitgangspunt — kan erg verwarrend zijn door de confrontatie met de veelheid aan theorieën. Maar vooral het zoeken naar een vruchtbare verhouding tot die theorie — en dus tot het niet-weten — kan een moeizaam proces zijn. Ze beschrijft hoe ze zich een weg baande door aanvankelijk de teksten van Jung, later die van Winnicott, Bion, Ogden, Bollas, ... Maar ze steekt niet onder stoelen of banken dat ze vooral schatplichtig is aan Marion Milner. Meakins vermoedt dat de voorkeur van therapeuten voor bepaalde auteurs vooral autobiografisch bepaald wordt, doch ondanks de openhartigheid van haar stijl reveleert ze hierover niets persoonlijks.

Aan Marion Milner, die ondergebracht kan worden in The British Independent Group, en haar doorgevoerde antitheoretische en intersubjectieve benadering, is tevens de epiloog van het boek gewijd. Deze epiloog is een neerslag van het interview dat Meakins afnam bij Marion Milner toen ze hoogbejaard was, en dat in 1992 gepubliceerd werd. Milner kreeg voornamelijk bekendheid met haar dagboek A life of one's own, dat getuigt van een ontvankelijke houding tegenover de sensoriële ervaring van het ‹zijn› en het leven.

Het doet me denken aan wat Chris Vanstraelen het ‹register van de sensibiliteit› noemt, dat ook terug te vinden is in het werk van Balestriere en Ettinger. ‹Het register van de sensibiliteit brengt de lichamelijke dimensie binnen in ons werk: capteren, relayeren, resoneren, intunen, afstemmen. [...] In het register van de sensibiliteit vervalt elke positie, elke plaats, elk recht van waaruit we een weten zouden kunnen hebben over de ander› (Vanstraelen 2012).

Een tweede gedachtelijn betreft het ‹vitaliseren› van de patiënt. De rêverie van de analyticus faciliteert het contact dat de patiënt opbouwt met zijn innerlijke wereld en zijn lichaam. Meakins beschrijft hoe dat vaak resulteert in een sterker gevoel van levendigheid, een vermogen te communiceren vanuit een gevoel van echtheid — ze verwijst naar het ‹true self› van Winnicott. Therapie wordt dan in essentie het ontwikkelen van wat onbewust al aanwezig was.  

Meakins verzorgde tevens een tijd een rubriek in het tijdschrift Marie-Claire, waarin ze vanuit haar ervaring als analytica reageerde op de problemen van vrouwen. Het viel haar op hoe destructief sommigen omgaan met hun lichaam. De vrouwelijke identiteit blijkt voor Meakins — zelfs in de huidige tijd — misvormd door beperkende of vrouwonvriendelijke maatschappelijke invloeden. Terugblikkend op de patriarchale wortels van de psychoanalyse, wil ze de waakzaamheid aanscherpen voor hoe ons taalgebruik kan leiden tot de pathologisering van vrouwen. De vrouw wordt dan een inherent hysterisch en masochistisch wezen. Ook in deze feministische toets lijkt zij beïnvloed door Milner, voor wie het vraagstuk rond mannelijkheid en vrouwelijkheid nooit afgerond was.

De interactie tussen cultuur en psyche is voor haar eveneens zichtbaar onder jonge mensen, wier symptomen onder meer benaderd dienen te worden tegen het licht van een erg veeleisend geworden maatschappij.

Dat Elizabeth Meakins tevens columniste was van de exotisch klinkende rubriek Tales from the therapist's couch in The Independent is niet verwonderlijk, gezien haar vlotte schrijfstijl. De overvloedige klinische vignetten geven het boek het karakter van een meeslepende roman. Haar rijke vocabularium draagt bij tot de levendigheid van de verhalen en beschrijvingen. Het boek is tevens doorspekt met illustraties uit literatuur en kunst, gaande van het boek Job, Virginia Woolf, het sprookje Blauwbaard, de film The piano, The tempest, naar W.B. Yeats, William Blake, enzovoort.

Wat uitblijft bij de talrijke klinische schetsen, is een weergave van het kader. Ze gebruikt bewust de termen ‹patiënt› en ‹analysant› door elkaar. Gaat het om liggende sessies of vis-à-vistherapie? Welk standpunt neemt ze in aangaande de frequentie van sessies? En hoewel ik vermoed dat haar boek ook therapeuten aanzet tot het aanvangen van een eigen analyse, benoemt ze het belang hiervan niet.

Het einde van het boek naderend, besloop me de onaangename vraag of ze toch niet wat te veel een goednieuwsshow had gepresenteerd. Maar Meakins is duidelijk gebeten door de ‹volheid› van het leven die men als therapeut in de verhalen van de anderen ontmoet.

Dit alles maakt het boek erg interessant voor de leek die nieuwsgierig is naar de binnenkant van de therapieruimte. Maar ook elke beginnende analyticus treft in het boek hartverwarmende aanmoedigingen. Voor wie nog twijfelde, Meakins toont aan dat langdurige therapie wel degelijk werkt.

Zoals Meakins het in haar klinisch werk vruchtbaar is gaan vinden om de klemtoon te leggen op de ervaring van het moment, is ook het boek een weergave van haar ervaringen met het leven, de haar omringende cultuur en de weg die ze zocht. En dat maakt het boek erg prettig om lezen.

© 2009-2025 Uitgeverij Boom Amsterdam
ISSN 1382-516x

De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding) maar voor reproductie in welke vorm dan ook moet toestemming aan de uitgever worden gevraagd:

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (postbus 3060, 2130 KB, www.reprorecht.nl) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16, Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten, postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro).

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.