Ruptures en racen

Het zevenentwintigste congres van de European Psychoanalytical Federation begint met een werkgroep over de specifieke kenmerken van psychoanalytische behandeling (Working Party on the Specificity of Psychoanalytic Treatment Today): woensdagmiddag twee sessies en donderdag vier. Het gaat over drie uren uit de analyse van een man. De uitnodiging aan eenieder is vrij te associëren. Het is intensief werk, niet alleen positief, maar steeds boeiend. Deze gezamenlijke inspanning geeft mij energie en motivatie om in eigen praktijk mijn werk te doen. Het toont de kracht en werkzaamheid van het associatieve proces en dat brengt een zekere opwinding teweeg. Naast deze particuliere pret wordt met behulp van ons aller inbreng onderzoek verricht. Aan de hand van bandopnames en aantekeningen, gemaakt tijdens deze werkgroepen die nu al acht jaar georganiseerd worden, proberen de onderzoekers meer te weten te komen over genoemde kenmerken.

Op vrijdagmorgen opent voorzitter Frisch het officiële gedeelte van het congres. Vicevoorzitter Ylander vertelt ons dat bijna negenhonderd psychoanalytici aan het congres deelnemen en spoort ons aan het lustprincipe te volgen, zowel op het congres als in de stad! Gerhard Schneider geeft een mooie openingslezing: Einschnitte, Einrisse und Inseln, vormen van ‹ruptures›. Hij behandelt verscheidene vormen van ‹breuken› in een analyse en maakt de vergelijking met de pauze in een gedicht, die een ademteug kan zijn naar de volgende strofe. Zo kan een breuk transformeren naar een cesuur en kan een verbinding van het voorgaande met het daaropvolgende ontstaan.

Diezelfde dag valt te beluisteren dat in 1925 de Società Psicoanalitica Italiana (SPI) is opgericht door Edoardo Weiss en Marco Levi-Bianchini. Tegenwoordig wordt de SPI geleid door Antonino Ferro. Er bestaat in Italië een tweede vereniging, de Associazone Italiana di Psicoanalisi (AIPsi), en deze staat onder leiding van Adolfo Pazzagli. Bijdragen van Italiaanse psychoanalytici aan hedendaagse vakliteratuur vinden brede waardering vanwege de originele ideeën en creatieve manier waarop deze overgebracht worden. Verder vermeldenswaardig: de huidige voorzitter van de IPA is de Italiaan Stefano Bolognini.

Een van de bijzondere bijdragen aan het congres is de weloverwogen en aangrijpende voordracht van Rob Wille over continuïteit en discontinuïteit. Aangrijpend vind ik zijn verhaal door de beschrijvingen van het contact tussen analyticus en patiënt in een psychoanalyse. Hiermee maakt hij inzichtelijk hoe continuïteit verband houdt met aspecten (setting, omgeving, interactionele en technische factoren) die permanent of constant zijn in de beleving van de patiënt, en andere die dat juist niet zijn. Door de afwisseling van continuïteit en discontinuïteit ontstaat een ritme in het psychoanalytische proces dat geïnternaliseerde ritmes uit de prille kindertijd weerspiegelt. Zo worden vroege vormen van psychisch en sensorisch functioneren toegankelijk. Tijdens de voordracht is op de achtergrond een orkest te horen dat repeteert in een aangrenzende ruimte. Het past bij het onderwerp, en de levendige discussie na afloop vormt een waardige afsluiting.

Op vrijdagavond is er feest voor de kandidaten in een villa aan de rivier. Eerst een aperitief op de veranda met uitzicht op de kade aan de overkant. Fijne gesprekken voer ik die avond en na het diner wordt flink gedanst. Het gaat door tot in de kleine uurtjes.

De volgende ochtend vaar ik met de boot naar het congres. De eerste voordracht is al voorbij.

Die dag volg ik lezingen, een IPSO-supervisie (IPSO is de kandidatenafdeling van de EPF) en ik lunch met Russische analytici die we een paar jaar eerder ontmoetten tijdens een kandidatenuitwisseling tussen Amsterdam en Moskou. Zij zijn de tweede generatie analytici in hun land en met hen praten doet mij erbij stilstaan dat we in Nederland een geschiedenis hebben die problemen met zich mee kan brengen, maar waar we ook op kunnen bogen. 's Avonds een aperitief en daarna een diner met Nederlandse kandidaten op het Piazza Vittorio Veneto, een fraai groot plein met leegte en aan weerszijden ook terrasjes.

Op zondagmorgen sluit Ronald Britton af met een mooie lezing. Hij betoogt dat de oedipale situatie in iedere ontwikkelingsfase opnieuw doorgewerkt kan worden, maar dat regressie kan volgen op emotioneel trauma. Het verleden wordt het heden, in plaats van dat het verleden informatie verschaft over het heden. Hij stelt dat het oedipuscomplex kan worden opgelost door de depressieve positie door te werken en andersom. Als dit gebeurt, ontstaat een niet weten, een ‹onzekere positie›, omdat elke nieuwe ontwikkelingsfase het nodig maakt dat de cyclus op een nieuwe manier wordt doorgewerkt. Het is ingewikkeld.

Misschien is het nu ook genoeg geweest. Ik verlaat het congres en begeef me naar het dak van congrescentrum Lingotto dat is gevestigd in de voormalige Fiatfabriek. Deze werd in 1912 opgericht door Agnelli. De kunstverzameling van de familie Agnelli is ondergebracht in een galerie op het dak. Aangenaam verrast ben ik door drie schilderijen van Matisse. Voor Intérieur au phonographe en Femme et anémones blijf ik lang zitten.

Dit verhaal over een geweldige en leerzame week sluit ik daar af, op het Lingottodak, een immense racebaan met van die opstaande randen. Het wegdek is afgesleten. Hier stel ik mij voor hoe de auto's getest werden door ze te laten racen. Hier werd dus onderzoek aan de ‹auto› gedaan, het oud-Grieks voor ‹zelf-›. Het gaat over versnellen en vertragen (ritme, continuïteit en discontinuïteit), uit de bocht vliegen (een vorm van ‹rupture›) en in ontwikkeling zijn. Nooit bij stilgestaan dat er overeenkomsten zouden kunnen zijn tussen racen en psychoanalyse.

© 2009-2025 Uitgeverij Boom Amsterdam
ISSN 1382-516x

De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding) maar voor reproductie in welke vorm dan ook moet toestemming aan de uitgever worden gevraagd:

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (postbus 3060, 2130 KB, www.reprorecht.nl) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16, Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten, postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro).

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.