Al vroeg een hoog psychoanalytisch niveau

Antisemitisme speelt door de hele geschiedenis heen, en geweld tegen de psychoanalyse komt vaak en passant mee met anti-Joodse maatregelen. Een paar jaar geleden ontmoette ik Judit Meszaros op een congres in Berlijn. Zij en een collega vertelden in een gesprek en marge dat zij ongerust waren over toenemend antisemitisme in Boedapest. Ik had er nooit bij stilgestaan dat dit probleem daar nu nog zo actueel was.

In het boek wordt beschreven dat er twee grote emigratiegolven hebben plaatsgevonden vanuit Boedapest: rond 1919 (tijdens het Horthy-regime) en in de jaren dertig toen het nazidom zich steeds nadrukkelijker manifesteerde. Na of tijdens de eerste vervolging, na mogelijke omzwervingen elders, hebben Melanie Klein en het echtpaar Balint zich in Groot-Brittannië gevestigd. Melanie Klein belandde daar in 1926 op uitnodiging van Ernest Jones om zijn zoon te analyseren. Bij de tweede emigratiegolf vanaf de jaren dertig kwamen de meeste vluchtelingen in de Verenigde Staten terecht en werden daar soms zeer invloedrijk in de analytische wereld: René Spitz, Margaret Mahler, David Rappaport, Sándor Rado, Franz Alexander, Therese Benedek en anderen.

De belangrijkste theoretische bijdrage vanuit Boedapest is de aanzet tot het objectrelatiedenken, anders gezegd: tot de tweepersonenpsychologie. De mens wordt niet meer gezien als een vat vol driften, maar als mens in relatie tot andere mensen. Ferenczi was de kleine reus achter deze ontwikkeling. Freud, en in diens voetspoor Jones, heeft vooral na Ferenczi's dood ten onrechte veel kwaad over hem gesproken. Dit valt terug te lezen in hun correspondentie vanaf 9 september 1932.1 Meszaros is in haar boek zeer kritisch over Jones, maar merkwaardigerwijze laat zij de rol van Freud geheel ongenoemd, terwijl de trouwe dienaar Jones toch slechts de slagen opving voor zijn meester. Wie het graf van Ferenczi in Boedapest wil bezoeken, doet er goed aan niet te gaan dwalen op de gigantische algemene begraafplaats daar. Nee, ga twee haltes verder met de bus. Dan kom je bij een kleine joodse begraafplaats met het keurig onderhouden graf van Ferenczi.

De nadruk in dit boek ligt op de geschiedenis, het vertelt weinig over het heden. In het heden bestaat de Hongaarse psychoanalytische vereniging nog steeds en telt ze een kleine veertig leden. Wel is dit een gedegen en zeer lezenswaardig boek voor wie kennis wil nemen van de geschiedenis van de Hongaarse psychoanalytische beweging.

© 2009-2025 Uitgeverij Boom Amsterdam
ISSN 1382-516x

De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding) maar voor reproductie in welke vorm dan ook moet toestemming aan de uitgever worden gevraagd:

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (postbus 3060, 2130 KB, www.reprorecht.nl) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16, Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten, postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro).

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.