Aan gene zijde van de paradoxale slaap

• Wie aandacht schenkt aan zijn dromen, zal vaker dromen en tot verrassende inzichten komen over zichzelf en anderen.
• Vroegere culturen en tradities schenken meer belang aan dromen dan de onze. Dit is betreurenswaardig, want dromen zijn een bron van creatieve inspiratie en bieden een therapeutische winst.
• Wat zich in een droom afspeelt is betekenisvol en te begrijpen door de droom met een ander te bespreken. Via dromen krijgen we toegang tot ons onbewuste, raken we in contact met veronachtzaamde aspecten uit ons verleden en kunnen we toekomstige ontwikkelingen vermoeden en er ons op voorbereiden. Soms vernemen we via een droom signalen die wijzen op gevaar en ons aanzetten tot actie.
• We kunnen in een droom ons evenbeeld ontmoeten en er een gesprek mee voeren. Het kan gaan om een jeugdig aspect van onszelf of om een meer volwassen deel dat ons toespreekt en raad geeft.
• Onze slaap verloopt in stadia volgens een karakteristieke opeenvolging die gevisualiseerd kan worden op basis van het electro-encefalogram en via een hypnogram overzichtelijk kan voorgesteld worden. In elke fase van de slaap zijn dromen kwalitatief anders.

Tot zover de wetenschappelijke kern waarrond een fantastisch verhaal wordt geweven. De fantasie van de auteur is indrukwekkend; hij illustreert wat Ogden beschrijft: hij is in staat om ondroombare dromen of afgebroken dromen voort te zetten.

En nu de fictie:

De twee hoofdpersonages, Caroline Klein en haar zoon Jacques, beiden wetenschappers, hebben zich als missie gesteld om zich in de droom te verdiepen en worden begeleid door andere wetenschappers, journalisten, filmmakers en zieners uit een bijna verdwenen Maleisische volksstam, de Senoi. Volgens hen bestaat er een zesde stadium voorbij de paradoxale slaap (of rem-slaap), dat kunstmatig geforceerd kan worden en waarbij men in de buurt komt van het Nirvana en de grens met de dood. Experimenten om deze toestand bij dieren en proefpersonen op te wekken, zijn gevaarlijk en kunnen slecht aflopen. Caroline Klein noemt dit zesde slaapstadium de Somnus incognitus, de slaap die gekenmerkt wordt door epsilongolven op het electro-encefalogram en een extreme vertraging van hartslag en ademhaling. Wie dit stadium bereikt, is in staat de neuronale processen te visualiseren en kan door het eigen verleden en de toekomst reizen. Het boek is niet zozeer psychoanalytisch geïnspireerd, wel wordt verwezen naar het onbewuste. Vooral de neurobiologie en het beeldvormend onderzoek is voor de auteur fascinerend: wie weet wordt het binnenkort wel mogelijk om een droom op grond van de hersenactiviteit die via een computer verwerkt wordt, als beeld objectief weer te geven?

Ik ben vooral onder de indruk van de creatieve verbeeldingskracht van de romanschrijver. Over de roman zelf ben ik minder enthousiast: soms was ik geboeid, dan weer vond ik stukken langdradig, vervelend, oppervlakkig of slaapverwekkend. Het bruist van de verbeelding, maar dit gaat ten koste van diepgang. Het boek zal ongetwijfeld goed verkocht worden, maar behoort volgens mij niet tot de grote literatuur. Wel spannend om af te wachten wat het droomonderzoek voor ons nog in petto heeft.

Het boek leest gemakkelijk, geen moeilijk Frans. Voordat we deze fantastische roman naar het rijk van de speculatie verwijzen: de auteur doet denken aan Jules Verne die onmogelijke ontdekkingsreizen beschreef die nu tot de gewone werkelijkheid behoren. Een reis naar de maan is nu al een historisch gegeven. In deze roman gaat het niet over astronauten, wel over oneïronauten: onderzoekers die zich onderdompelen in de droomervaring en er van alles willen over weten. Is dit niet het werk van de psychoanalyse bij uitstek?

© 2009-2025 Uitgeverij Boom Amsterdam
ISSN 1382-516x

De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding) maar voor reproductie in welke vorm dan ook moet toestemming aan de uitgever worden gevraagd:

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (postbus 3060, 2130 KB, www.reprorecht.nl) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16, Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten, postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro).

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.