Karl Abraham beter begrepen?

Abraham is jong gestorven: op 48-jarige leeftijd. Dat was een enorme slag voor Freud. De Masi begint zijn boek met uiteen te zetten dat hij Abrahams fundamentele bijdrage aan de klinische psychoanalytische theorie wil beschrijven, evenals zijn bijzondere band met Freud. Daarnaast stelt hij dat als Abraham was blijven leven en met de steun van Freud deze was opgevolgd als leider van de psychoanalytische beweging, het onoverbrugbare conflict tussen en Anna Freud en Melanie Klein nooit zo hoog zou zijn opgelopen. Daar heeft De Masi waarschijnlijk gelijk in. Als Abraham was blijven leven, was Klein ten eerste niet verhuisd naar Londen en ten tweede had Abraham dan zelf zijn eigen theorie uitgebouwd; nu heeft Melanie Klein dat gedaan.

De indeling van het boek is opmerkelijk. Het beschrijft kort Abrahams leven, zijn belangrijkste werken, de correspondentie met Freud en het wetenschappelijk belang van Abraham. Daarnaast is het geheel voorzien van 24 noten. Het grootste deel van de noten heeft dezelfde opbouw: in de tekst staat een stuk theorie van Abraham beschreven en in de noot staat vervolgens hoe Klein hierop is doorgegaan. Dat is niet zo'n slechte methode, omdat zo duidelijk wordt onderscheiden wat van Abraham afkomstig is en hoe Klein daar later op heeft voortgeborduurd. Aan het eind van het boek houdt De Masi dit niet vol en worden Abraham en Klein door elkaar beschreven.

Freud is altijd de vader centraal blijven stellen, terwijl bij Abraham vanaf zijn beginjaren als psychoanalyticus rond 1908 de moeder centraal stond. Liefde en haat zijn niet verdeeld tussen de ouders, maar allebei gericht op de moeder. De vader was belangrijk en er was zeker rivaliteit met de vader, maar de moeder stond centraal. Hier speelde een sterke ambivalentie, waarbij de haat ging overheersen als er te veel teleurstellingen waren. De Masi noteert het uitgebreid, evenals Abrahams beschrijving van de ontwikkeling van de objectrelaties, die zo'n grote rol is gaan spelen in de psychoanalyse. Het grappige is dat De Masi er niet helemaal uitkomt met zijn beeld van Abraham. Aan de ene kant het oude beeld van Abraham als een trouwe volgeling van Freud, vooral een goed organisator en bijna een kloon van Freud. Aan de andere kant de modernere visie dat Abraham volstrekt origineel was maar er wel in slaagde dat binnen het raamwerk van de Freudiaanse psychoanalytische beweging te houden. De Masi beschrijft de ene keer het ene en de andere keer het andere.

De Masi benadrukt dat terwijl Freud in de tweede helft van zijn leven geen zwaardere gevallen meer behandelde, Abraham dat juist bij uitstek wel deed. Hij had veel ervaring met psychotische patiënten en was van mening dat die weliswaar met psychoanalyse behandeld konden worden maar dat een andere techniek vereist was. De setting is dezelfde maar de focus op de relatie met de analyticus en de overdracht is anders. Ieder dagelijks detail, vooral in de ontmoeting met de analyticus, moet gedetailleerd worden besproken.

Het is heel lastig om psychoanalytische boeken te vertalen. Het jargon lijkt eenvoudig te begrijpen maar is dat niet. In dit boek wordt Fliess consequent aangeduid met 'Fleiss', een slordigheid die de vraag oproept of de uitstekende redacteuren van Karnac al niet meer meewerkten aan deze uitgave. Maar het stuk over ejaculatio praecox was voor de vertaler duidelijk niet te begrijpen. Of was het al voor De Masi niet te begrijpen? Dat laatste kan ik me niet zo goed voorstellen. Abrahams stuk over ejaculatio praecox is uniek, omdat in de psychoanalytische literatuur de term weliswaar regelmatig valt, maar verhandelingen waarin de psychoanalyse wordt gebruikt om deze veel voorkomende potentiestoornis te begrijpen vrijwel afwezig zijn.

Abraham zag ejaculatio praecox als een narcistische stoornis. Wat in het boek van De Masi beschreven wordt, is dat de man liever op de vrouw plast dan dat hij geslachtsgemeenschap met haar heeft. Abraham beschrijft dat over het hoofd gezien wordt dat de lustbeleving zo'n grote rol speelt. De stoornis is terug te voeren op de narcistische fase, waarin het kind ontvangt — in dit geval bewondering — zonder nog iets terug te hoeven geven. Bewondering bij het plassen, waarbij ook de moeder benat wordt. Nog niet gecontroleerd plassen zou overeenkomst vertonen met de ongecontroleerde zaadlozing, waarbij onbewust ook bewonderd worden een centrale rol zou spelen.

Het laatste deel van het boek valt wat tegen. Het hoofdstuk met Abrahams scientific contribution kent veel herhalingen met voorgaande hoofdstukken. In het laatste hoofdstuk over het depressiebegrip bij Freud en Abraham geeft De Masi zich onvoldoende rekenschap van de fundamentele verschillen tussen Abraham en Freud op dit punt (zie ook: Bentinck van Schoonheten, 2018).

Concluderend: de eerste hoofdstukken van het boek van De Masi geven een helder overzicht van het werk van Karl Abraham. De laatste hoofdstukken vallen tegen door herhalingen en onvoldoende uitdiepen van de verschillen tussen Freud en Abraham.

© 2009-2025 Uitgeverij Boom Amsterdam
ISSN 1382-516x

De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding) maar voor reproductie in welke vorm dan ook moet toestemming aan de uitgever worden gevraagd:

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (postbus 3060, 2130 KB, www.reprorecht.nl) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16, Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten, postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro).

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.