Kleine genealogie van ons psychisch bestaan

Een jaar vóór haar dood kreeg zij een uitnodiging van de universiteit van Manchester om voor de vakgroep antropologie en sociologie een voordracht te houden. Zij was volkomen vrij in het kiezen van een onderwerp en daar maakte zij dankbaar gebruik van. Het was voor haar een uitdaging om de lezing dusdanig op haar gehoor af te stemmen dat het begrijpelijk zou zijn voor een publiek dat niet vertrouwd was met haar werk en de psychoanalyse. Het resultaat is opgenomen in de bundel Envy and gratitude and other works uit 1975, onder de titel Our adult world and its roots in infancy. Deze tekst ligt nu in vertaling voor ons, en in die vertaling lijken Kleins stijlkenmerken behouden te zijn. Voor zover ik kan nagaan is dit de eerste keer dat een tekst van Melanie Klein in het Nederlands is vertaald. Op deze manier maken wij kennis met haar opvattingen over psychische mechanismen als projectie, introjectie, onbewuste fantasieën, splitsing, de paranoïde-schizoïde en de depressieve positie. Ook de wat bekendere binaire verdeling tussen goede en kwade borst komt aan de orde. Van het een kan het kind genieten, en het andere haat het. Beide posities blijven gedurende het latere leven aanwezig en zullen deze vroege ervaring van de relatie met de moeder in de omgang met anderen kleuren. De voornoemde psychische mechanismen vormen de bouwstenen van de objectrelatietheorie, waarvan Melanie Klein een van de grondleggers is.

Het kind in ons bevat naast de vertaling van Our adult world and its roots in infancy een inleiding en een korte biografie door Leontine Brameijer.

De centrale tekst, de inleiding en de biografie geven een goed beeld van de betekenis die Melanie Klein voor de psychoanalyse had en nog steeds heeft. Dat kan voor belangstellenden een aanmoediging zijn om zich verder in haar denken te verdiepen en de meer technische teksten te gaan lezen. In feite was Klein een autodidact en ervaringsdeskundige. Zij had een ongelukkige jeugd, maakte diverse ernstige depressieve perioden door en ervoer zware verliezen in haar eigen gezin. Zij ging in psychoanalyse bij Sándor Ferenczi, die haar inspireerde om zich te verdiepen in de psychoanalyse. Zij nam daartoe een kortere tekst van Freud ter hand en las Over de droom, dat een jaar na De droomduiding in 1901 verscheen. Dat was het begin van het verlangen om zelf psychoanalyticus te worden. Ferenczi gaf haar het advies om haar eigen kinderen te observeren en haar indrukken nauwkeurig te noteren. Daarmee legde Klein de basis voor haar theoretische visie op de vroege ontwikkeling van het kind. Het is interessant of deze inzichten hun bron vinden in de ervaringen die zij heeft opgedaan in de periode van de opvoeding van haar dochter Melita en waar wellicht ook de oorsprong ligt van de onmin die zij beiden later hebben ondervonden. Vlak voor Freuds dood ontmoette zij hem persoonlijk, maar hij toonde weinig belangstelling voor haar ideeën. Desondanks bleef zij een trouwe volgeling van hem.

Het kind in ons kan beschouwd worden als een zeer korte introductie op het werk van een belangrijke denker in de psychoanalyse. In de tekst staan hier en daar wat onduidelijke zinnen, zowel in de vertaling als in de inleiding en de biografie, maar deze oneffenheden kunnen niet verhinderen dat dit mooi uitgegeven en zeer handzame boekje een goed portret tekent van Melanie Klein en haar inzichten in de complexiteit van het subject in wording. Zowel de geïnteresseerde leek als de professional zal er ongetwijfeld door worden geboeid. Het is weliswaar een korte tekst, maar de belangrijkste ideeën van Melanie Klein komen erin aan bod en kunnen de lezer uitnodigen verder te lezen.

© 2009-2025 Uitgeverij Boom Amsterdam
ISSN 1382-516x

De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding) maar voor reproductie in welke vorm dan ook moet toestemming aan de uitgever worden gevraagd:

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (postbus 3060, 2130 KB, www.reprorecht.nl) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16, Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten, postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro).

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.